Монголд амьдрах сайхаан

Дөнгөж сая "Монголд амьдрах сайхан, бас сонирхолтой байна" гэсэн уг нийтлэлийг уншаад басхүү миний бие Монголдоо сэтгэл хангалуун амьдарч буйн хувьд бас бага сага зөвлөгөө, сэтгэгдэлээ бичье гэж бодлоо л доо.

Миний бие бас уг Төв Азийн цээжинд орших дэлгэсэн тэрлэг шиг Монголын тал нутагт төрж өсөөд 26 жилийг ардаа орхиж байна. Хилийн дээс алхаснаа тоочвол урд хойд хоёр хөршийнхөө нийслэлд ажлын шугмаар хэд хэд очиж байсан юм байна.
Мэдээж би гадаад оронд олон сар, жилээр амьдарч үзээгүй болохоор тэндэхи бэрхшээл зовлонг төдий л сайн ойлгохгүй байгаа байж магад. Гэхдээ манай найзууд, танилууд дундаас дэлхийн хөгжилтэй оронд сурч, ажиллаж, амьдардаг хүмүүс зөндөө бий. Тэд ч надаас монголд одоо юу болж байгаа тухай, очоод юу хийж яаж амьдрах талаар зөндөө л асууж лавладаг.

Миний бодлоорх,
Монголд амьдрах бэрхшээлийн талаар болон хувийн зөвлөгөө:

Орчны бохирдол.
Өвөл болохоор УБ хот маань тэр аяараа утаан хөшигөөр гоёдогийг та бид сайн мэднэ. Энэ их утаа нь гэр хороолол, цахилгаан станцууд, автомашины бөглөрөлөөс болдог гэсэн судалгаа байсан. Гэхдээ энэ шууд утгаар монголд амьдрахад нөлөөлөөд байхаар зүйл бас биш. Мөн тэр 40 мянган айлын орон сууц, УБ хотыг тойруулаад хурдны шинэ тойрог зам энэ тэр гээд хэсэг цаг хугацааны дараа арилах зүйл биз ээ. Мөн Үйлдвэр комбинат, 120 мянгат гээд Туул голын тийшээ бол огт утаагүйгээр сайхан амьдарч болж байгаа.

Авилга, хүнд суртал.
Хэрвээ та хувийн бизнес эрхлэх гэж байгаа бол энэ үнэхээр хүнд асуудал. Гэхдээ л бас шийдэж болохоор л зүйл. Үнэхээр л тийм бэрхшээлтэй байгаа юм бол бусад хувийн хэвшлийнхэн яаж болгоод, амьдраад болоод байгааг нь асуугаад үзэх хэрэгтэй. Өөрийн адил төрлийн бизнес хийж байгаа юм уу эсвэл бизнест туршлагатай нэгнээс энэ талаарх хүндрэлийг яаж давах талаар асуу, лавла. Монголд энэ талаар танилын хүрээнээс өөр сайн арга зам гэж үгүй байх. Та нэг лиценз, тусгай зөвшөөрөл авах гэж буй ба таны танилууд дотор байхгүй бол танилын танилаасаа асуу. Монгол шиг цөөхөн хүн амтай оронд бараг 3 хүнээр дамжаад тухайн хүнтэй танилын хүрээгээрээ холбогдоно энэ тэр гээд хошин судлагаа ч хүртэл байсан шүү. Тиймээс танилтай хүн талын чинээ, Танилтай л бол асуудал биш.

Амьжиргааны түвшин.
Гадаадынхы хажууд бол бид үнэхээр маш бага үнэлгээтэй цалин, хөлстэй нь бол үнээн. Гэхдээ л үнэхээр чадвартай, мэдлэгтэй, мэргэшсэн хүнд бол монголын одоогийн цалингийн түвшин хангалттай хүрдэг. Манай мэргэжил дээр л жишээ аваад үзэхэд аль нэг банк юм уу гайгүй томхон шиг газарт Программистаар ажилд ороход цалин 1 сая төгрөг, тэгээд ер нь дундаж нь 500мян төгрөг. За систем администратор бол бүүр 1 сая төгрөгийг ч голно доо. Энэ тэгээд бага цалин гэж үү. Бүүр тэгээд ажлын байр нь байхад тохирох туршлагатай, чадвартай хүн нь хайгаад олддоггүй гээч.
Манай найзууд дунд ийм цалинтай хүмүүс олон бий. Миний цалин ч одоо дундаждаа орж байх шив дээ. Уул нь жилийн өмнө гайгүй дээ ордог байсан.
Гадныхан сард өндөр цалин авдаг ч тэдний амьдралын өртөг бүүр л өндөр биз дээ. Тэгэхээр өндөр үнэтэй хоол унд, өндөр үнэтэй хувцас хэрэглэл аваад л хүн шиг хэрэглэхэд та бид гадаадад өндөр цалин авсан ч өндөр өртэгтэй хэрэглээнд яваад таарна биз дээ?
Тэгэхээр амьжиргаа бол Монголд тийм ч тааруу биш болсон шүү.

Байр суурь.
Хүн нэг зүйлийг хожиход нөгөө зүйлийг заавал алдаж байдаг. Бид энд 100 төг ашиг олоход тэнд хэн нэгэн нь 100 төг алдаж байгаа. Ажил дээрээ гол анхаарал хандуулахад ар гэрийн анхаарал багасдаг. Гэвч ажилдаа төвлөрч төвлөрч ахицтай урагштай болгоод голдиролд нь оруулсаны дараа та сэтгэл хангалуун ар гэртээ цаг зав зарцуулж чадна, амралт ч болж чадна.
Гадаадад олон жил болоод ирэхэд хамгийн том асуудал нь Монголын нийгэмдээ эргэж дасан зохицож, монголоор сэтгэхэд л байгаа байх. Цэнгэг устай, томоос том хиймэл цөөрөмд хөвж байсан загасыг жоохон бохир устай ч ориг байгалын гаралтай цөөрөмд гэнэт хийчихэд нэг хэсэгтээ л сандарч таараа.
Монголд байр сууриа олохын өмнө эхлээд нийгэмдээ дасах, монголоор сэтгэдэг болох хэрэгтэй болов уу гэж бодож байна. Монголд байр сууриа хэдийнэ олсон найз нөхөдтэйгээ уулз, ярилц, зөвлөгөө ав. Яаж энд хүрсэн талаар нь яриул. Хэн ч мэдээж өөрийнхөө тухай ярихтай үнэхээр дуртай байдаг. Чин сэтгэлээсээ хандсан хүнд л хүн итгэнэ шүү дээ. Түүнээс яаж чи баян болов, яавал чам шиг ийм болохов гэх маягийн атаархсан үнэртэй байвал чи ч өөрөө дуртай байхгүй нь мэдээж.
Чи өөрөө хаана байх ёстойгоо өөрөө мэдсэн бол чамайг тэнд чинь байх ёстойг бусад нь мэдэж л таарах вий. Өөрийгөө олж нээсэн цагт аль ч цаг, аль ч нийгэмд байр сууриа олох нь гарцаагүй гэж би боддог. Хошиноор жишээлэхэд хэрвээ би 1935 оны үед Германд 26 настай байсан бол нэг бол Нацист болоод еврейг дүүжлээд явах, нэг бол коммунист болоод буудуулж үхэх, нэг бол Америк, Англи руу зугтан гарах байсан биз, хэрвээ өөрийгөө олоогүй явбал олонхийг дагаж байгаад Орос руу дайнд яваад буудуулж, эсвэл хөлдөж үхсэн байх бизээ...
Өөрийгөө олоогүй цагт би ч би биш, ер нь хаана ч хэн ч биш.

Давуу болон сул тал.
Юунд ч давуу болон сул тал бий. Компьютер үнэхээр бүгдийг хийж чаддаг супер тустай ч, эрүүл мэндэд тэр дундаа нүдний хараанд онц супер тусгүй.
Монголд амьдарч үлдсэн үеийнхэн чинь байр сууриа хэдийнэ олоод чамайг хавчиж байгаа ч тэдэнд сул тал бас бий. Энэ бол гадаад хэл болон магадгүй мэдлэг чадвар буюу барууны жинхэнэ боловсрол. Гэхдээ хүн бүр адилгүй л дээ, гэхдээ л нийтлэг дутагдал нь тэр. Гэвч үргэлж иймээрээ байхгүй биз. Дэлхий улам бүр даяаршиж байгаа үед гадаад хэлээр сүүлийн залуус сайн ярьдаг болж байгаа, орчин нь ч угаасаа гадаад хэлээс улам бүр хамааралтай болж байгаа үед өөр яах ч билээ. Тэгэхээр өөрийн сурч, амьдарч, мэдэж ирсэн зүйлээ энд гаргах л хэрэгтэй. Яг одоо л гаргах хэрэгтэй. Яаж амьдрах чинь чиний юунд яаж ханддагаар чинь тодорхойлогдоно гэсэн үг ортой л үг дээ. Энд гадаадад төгсч ирсэн залуусыг сайн цалинтай, сайн ажлын байр зөндөө л хүлээж буй. Бодсоноос чинь дутуу байж магадгүй л юм, гэхдээ голсоны хэрэггүй. Толгойгоо хир цэнэглэсэн чинь хүлээн зөвшөөрч буй ч гар чинь хир хөдөлж, юу хийж бүтээдгийг чинь хэн ч мэдэхгүй шүү дээ. Тиймээс эхний ээлжинд юу хийж чаддагаа харуулж байж цаашаа явна, тэгж байтал ч монголын нийгэм, орчиндоо дасч хаана юу болоод буйг олж хараад эхлэх бий вий. Дараа нь яах нь таны хэрэг...

Бизнес эрхлэх.
Харин ажиллаж байгаад ирсэн хүмүүс бол халаасандаа хэдэн зоостой ирсэн байж таараа. Харин дахиад ажиллах эрч хүч, эрүүл мэнд үлдсэн бол хувийн хэвшил дээр үзэж тарсан нь дээр. Гэхдээ энэ бол нилээд эрсдэлтэй алхам. Хэн ч мэдээж зовж олсон хэдийгээ үрэн таран хийхийг бодохов. Эхлээд байр сууц аваад, машин тэрэг авах л байх. Хэрэгтэй гэж үзвэл машин ч хэрэгтэй л дээ. Гэхдээ бага шиг мөнгөтэй бол машин дэмий л эд. Бөөн зарлага гаргана. Халтууранд л явдаггүйм бол шууд олох орлогогүй.
Тэгэхээр эхлээд санан мөрөөдөж ирсэн нутагтаа сайхан амраад авсан нь дээр байх. Ах дүү хамаатан садан, найз нөхөдтэйгээ уулз. Гэхдээ учиргүй шоудав, манайхан хүнээр даалгаж уух дуртай. Ууж идэхэд учир бийг хэлүүлэх юун. Гол нь монголдоо идээшиж аватлаа хэсэг амсхийж аваад юу хийх, ямар зах зээл руу орох эдэр гээд сайн харж, судалж авсан нь дээр... Гадаадад ажиллаж байгаад ирсэн хүмүүсийн бизнес энд тэндгүй маш олон. Хамгий наад захын жишээ л гэхэд Фантази секс шоп байна. Бас Батбайгаль бакери ч билүү бялууны газар гээд зөндөө зөндөө. Хамгийн биед амар нь Орон сууцны оролцоо жижиг хүнсний дэлгүүр, эсвэл нарийн нэр төрлийн бараа оруулж ирэх гээд л .. Машин тэрэг энэ тэрийн сэлбэг оруулж ирэх гээд ер нь сэтгээд, хийж л чадаж байвал юу ч хийж болно доо.

Эцэст нь,

Гадаадад ажиллаж, сурч яваад ирсэн та өөрөө олж харж чадвал,
хийж бүтээх зүйл үй түмээр дутмаг, хөгжиж яваа, боломжийн зах зээлтэй
товчоор хэлбэл хов хоосон цаас шиг өөрчлөгдөж, шинэчлэгдэхийг хүсэн хүлээж буй
Монгол эх нутаг чинь ахан дүүс, найз нөхөдтэй чинь хүлээж сууна даа.

Сэгсгэр ч гэсэн эх минь,
Сиймхий ч гэсэн гэр минь гээд дуунд байдаг шүү дээ. Тиймээс би энэ л Монгол нутагтаа төрсөн, энд л миний өссөн гэр орон минь, тоглож өссөн найзууд минь, хөдөө тийш гарахад нүд алдам цэлийх тал минь бий.. Энэ л цаг үе минь минийх, биднийх... Энэ л цаг үед би л хийнэ, бид л хийнэ. Өөр хэн ч бидний өмнөөс хийж өгөхгүй, өгөөч үгүй, өгөх ч үгүй ...
Сайхан хангалуунаар аж төрч, сайхан хөгжилтэй оронд амьдармаар байвал чи л хийнэ, учир нь чи л тэгж хүсч байгаа шүү дээ. Чамаас өөр хэн ч биш. Учир нь энд л чи төрсөн учраас, энд л чи үхэх учраас. Бас би.