Сүүлийн үед хувийн үндэсний үзэл маань жоохон дэврээд байгаагаа ажиглах боллоо. Учир нь Youtube.com, On-Air.mn/video гэх мэт сайтууд дэхь буриад, өвөрмонгол, казак гэх мэт дуунуудад зарим монголчууд (халх) сэтгэгдэл бичсэнийг уншаад арай ч дээ гэсэн бодол өөрийн эрхгүй гарч ирж Орос, Хятад гүрнүүдэд хураагдан хумигдсан элэг нэгтнүүдийн талаарх нэгэн эмзэг ч гэмээр нарийнхан дотоод утасыг маань хөндөн хөндүүрлүүлэж орхих юм. Дэлхий дээр Монгол бүлгийн хэлээр ярьдаг нийтдээ 10 сая гаруй хүн байгаа гэсэн статистик бий. Монгол үндэстэнүүд нь дотроо халх, ойрад, барга, буриад, дөрвөд гээд дотроо нилээд олон угсаатанууд бий. Нарийн дэлгэрэнгүйг угсаатанзүйчидээс асуух эсвэл энэ талаарх ном товхимолоос уншиж болно биз. Гол нь зөвхөн түүхийн эгзэгтэй агшинд тусгаар улс болж чадсан Монгол улсад суугаа халх тэргүүтэнүүдийг л жинхэнэ Монгол, бусад нь хужаа, оросын эрлийз гэх монгол биш гэх үзлийг эсэргүүцмээр байна.
Бид туурга тусгаар Монгол улсад төрснийгөө, харьцангуй эрх чөлөөтэй байгаагаараа, халх аялгаар ярьдагаараа түрий барьж бусад элэг нэгтнүүдийгээ доош хийх үзэл санааг үнэртүүлэн явахыг хатуу цээрлэж явах хэрэгтэй байна, мөн ийм өчүүхэн үзэлтэн, санаатныг аль тааралдсан газарт сургаж, сэнхрүүлж ухааруулж байхыг жинхэнэ монгол хүний эрхэмлэж явах санаа, үйлс гэж үзэхийг хувийн зүгээс уриалмаар байна.
Дээр МҮОНТВ-ийн "Та хариулахгүй байсан ч болно" нэвтрүүлэгт хөгжмийн зохиолч Жанцанноров гуайн хэлж байсан шиг Өвөрмонголчууд болон Хятад хүмүүс бүгд муу биш юм, тэрбум гаруй хүнд хэдэн муу хүмүүс байх вэ, маш их байх нь ойлгомжтой. Гагц тэр хэсэг хүмүүсээр нийт цаад хүмүүсийг төлөөлүүлэн ойлгох нь буруу юм гэсэнтэй мөхөс би санал нэг байдаг юм. Нэг жишээ ярихад: Хэдэн жилийн өмнө Бээжинд ажилаар явж байхдаа тэндхийн нэгэн зочид буудалд наймаачин монголчуудад хэлмэрчилж, ачаа барааг зөөж өгч амьдрал ахуйгаа залгагч надтай нас чацуу Жаргал гэх залуутай танилцаад ярьж суухдаа энэ бүгдийг өөрийн биеэр мэдэрсэн юм. Бид хоёр аялгатай ч гэсэн хоорондоо түвэггүй хэл нэвтрэлцэж, нэгэн адил үндэстэн мөртөл хоёр тусгаар улсад суун, хоёр өөр нөхцөлд амьдран буйгаа мэдрэхэд сэтгэлд нэг л таагүй санагдсан сан. Чадал л байвал аль ч улс руу сурахаар явж чадах харьцангуй эрх чөлөөт орны иргэн нь би байхад, охин дүүгээ их сургуульд явуулаад өөрөө хар амьдралын мөрийг хөөгч Жаргалын тавиланг харин "азгүй ч гэмээр"...
Гэхдээ л бид нэгэн адил хэлээр яригч, нэгэн угсаатай ... Бид хоёрхон саяулаа бишээ... Бид нийтдээ 10 саяулаа ...
Элэг нэгтнүүдтэйгээ бид адилхан хүмүүс шүү дээ гэдгээ мэдрээд, бас түүхийн азгүй агшинд хэдэн хэсэг тасар татагдан хуваагдаж, бага үндэстэн гэж дээрэлхэгдэн, хэдэн зуун мянгаар тоологдох ах дүүсээ алуулан хэлмэгдсэн гашуун хувь тавиландаа харамсах сэтгэл төрөх нь сэтгэл дотор нилээд хөндүүр байдаг.
Би хааяа боддог: Хэрвээ бид алдсан газар нутгаа эргүүлэн авч чаддаггүй юмаа гэхэд энэ нутаг дээрх элэг нэгтнүүдээ дуудан авчирч, амьдрах газар ажиллах нөхцөл зэргээр нь хангавал 10 саяууланг маань багтаачих газар маань байна. Тэгвэл хүн цөөнөөс болж зах зээл үүсч чадахгүй байгаа маань арилаад хэдэн жилийн дараа илт хөгжиж чадах бусуу гэж.
Ийн бодсоны дараа өөр сөрөг бодол бас төрдөг: Цаг цагаараа байдаггүй. Энэ таслагдсан улсуудаа бид хэзээ нэгэн цагт газар нутагтайгаа эргүүлэн нэгтгэн Нармай Монгол улс дор нэгтгэгдэх болов уу гэж.. Тэгээд ч одоо цагт нөгөө Дэлхий хавтгай болж байгаам чинь бид сэтгэл зүрхээрээ л нэгтгээстэй байвал хил дээс, улс орны харъяалал хамаарахгүйгээр харилцан хамтран ажиллах боломжтой гэсэн бодол харанхуйд гэгээ тусах шиг санагддаг.
Жишээ нь л гэхэд Өвөрмонголчууд маань Цагаан сарын баяраараа Халхын ододыг урьж оролцуулдаг соёлын сайхан уламжлал тогтоод байгаа нь, бас Одон ТВ-г халхын хаанаас ч үзэх боломжтой нь гээд нилээд сайжирч буй тал байгаа ч бас чамлалттай хэвээр л байна.
За Өвөрмонгол ах дүүсийн хувьд ийм байлаа гэхэд хойд хөршийн харъяанд буй Халимаг, Тува, Буриадуудын хувь тавилан маш хэцүү байгаа байх. Автономит эрхийг нь устгаад газар нутаггүй болж байна гэж мэдээгээр гарах боллоо. Тэд ч нилээд тэмцэж байх шиг... Гэтэл хамгийн ихээр туслаж, хамгийн түрүүнд гараа сунгах ёстой тусгаар тогтносон халхууд нь чим чимээгүй... Хөмөрсөн тогоон дотроо Оюу толгой, Тавантолгой, улс төр, жагсаал цуглаан гээд л ... Гэтэл Казакстан улс яалаа, Назарбаев ерөнхийлөгч нь айлчилж ирэхдээ хамгийн чухал асуудал нь Монгол улс дахь казак угсаатнуудыг Казакстан улсад нэвтрэхэд нь Монгол улсаас саад болохгүй байхыг хүссэн шиг санагдах юм. Мөхөс би ямар улс төр судлаач, дипломатч биш юугаа мэдэхэв, харин мэдэж байгаа ганц зүйл маань монголчууд маань нэгдмээр байгааг, нэгдхийг хүсч байгааг, тэр талаар засгийн газар юу ч хийхгүй байгааг л мэдэж байна.
Эцэст нь хэлэхэд
Бид 2.8 саяуулаа биш, бид 10.5 саяуулаа!!! Бид таслагдсан монголчууд!!!
Яадаж газар нутгаараа нэгдэж чадахгүй байлаа гэхэд сэтгэл зүрхээрээ нэгдэхийг нийт монгол туурагтанууддаа, хөх толботнууддаа уриалмаар байна!
Хамгийн түрүүнд урлаг соёл, шинжлэх ухаанаараа нэгдэж, холбогдож, харилцмаар байна. Тийм нийтлэлийн бодлого, тийм сургууль, тийм сэтгэл зүрх гаргамаар байна.
Дэлхий даяарх Монголчууд фото дуранд буусан нь: